Boeken Filter: non-fictie close

Veel mensen geven openlijk toe nauwelijks boeken van vrouwen te lezen. Leeslijsten op scholen worden gedomineerd door boeken van (witte hetero)mannen. Vrouwen winnen minder literaire prijzen dan mannen. Is dat erg? Ja, want het weerspiegelt en vormt de verhoudingen in de samenleving.

Elf vrouwelijke schrijvers zijn verontwaardigd over de ongelijke positie van vrouwen in de letteren, en verenigden zich in het collectief Fixdit. Vanuit bondgenootschap strijden ze voor verandering, in de literaire wereld én in de canon. In de elf stukken van dit manifest diepen zij het probleem uit. Woedend, strijdvaardig, en vooral: optimistisch.

In geen enkele eeuw veranderde het leven van vrouwen zo sterk – en daarmee dat van ons allemaal. Vanuit het perspectief van haar moeder, haar oudere zus en zichzelf vertelt Suzanna Jansen hoe vrouwen leefden binnen de marges van ondergeschiktheid en dienstbaarheid, en hoeveel strijd het kostte zich daaraan te ontworstelen.

Susan Sontag geldt bijna twintig jaar na haar dood nog steeds als een van de grootste, origineelste Amerikaanse denkers. Geen ander weet culturele fenomenen zo treffend en scherp te ontleden als zij. In dit boek zijn haar stukken over vrouwen voor het eerst samengebracht.

Ze schrijft over de neiging van vrouwen zich kleiner en afhankelijker te maken, ook als ze slim, ambitieus en zelfverzekerd zijn. Over schoonheid en waarom veroudering voor vrouwen erger is dan voor mannen, macht en klasse. Ze roept op intellect en complexiteit te verdedigen tegen versimpeling. Hoewel de meeste stukken rond 1970 zijn geschreven zijn ze beangstigend actueel

Met een inleiding van Bregje Hofstede.

Voornamelijk vrouwen is een verzameling persoonlijke essays over elf vrouwen en één man die allemaal op een volstrekt eigengereide manier hun leven vormgeven. Connie Palmen onderzoekt in deze prachtige verzameling welke eigenschappen ze nodig hadden om schrijver te worden, om een publiek bestaan te leiden. Ze gaat met ze in gesprek, daagt ze uit, ontdekt verschillen en overeenkomsten met haar eigen leven.

Een baanbrekende verkenning van genderonderdrukking door de Britse wetenschapsjournalist Angela Saini - de oorsprong, de geschiedenis, onze pogingen om het te begrijpen en onze inspanningen om het te bestrijden

Dit gedurfde en radicale boek onderzoekt de wortels van het patriarchaat, de maatschappijvorm waarin mannen de macht hebben, en onthult een complexe geschiedenis waarin mannelijke dominantie voor het eerst in samenlevingen werd ingebed en zich over de hele wereld verspreidde van de prehistorie tot het heden.

Vrouwelijke kunstenaars worden meer dan ooit gevierd met internationale tentoonstellingen, podcasts en kunstboeken. Inmiddels klinken namen als Tracey Emin, Frida Kahlo en Paula Modersohn-Becker gelukkig al niet meer zo onbekend. Maar heb je ook al eens gehoord van Elisabetta Sirani, Katsushika Ōi, Lee Krasner of Carrie Mae Weems?

Wij praten je bij over de levens en het werk van tientallen vrouwen die de kunstwereld hebben opgeschud en verrijkt, maar ook over hun verrassende muzen en hun machtige vrouwelijke mecenassen, én over de opzienbarende manoeuvres die ze soms moesten uithalen om maatschappelijke barrières te omzeilen.

In dit felle betoog voor een kritischer feminisme en tegen identiteitsdenken maakt topbiografe Jolande Withuis een rondgang langs onderwerpen als de biografie, borstkanker, geheim agenten, vrouwenvoetbal en werklust, en langs eigenzinnige vrouwen als Simone de Beauvoir, Jeanne Bieruma Oosting, Carry van Bruggen, Ana Pauker en Sylvia Plath.

Tegelijk analytisch én persoonlijk, scherp én geestig neemt Withuis nadrukkelijk stelling tegen het identiteits- en diversiteitsdenken. Pas als vrouwen zichzelf ontslaan van het streven ‘vrouwelijk’ te zijn, komt hun vrijheid nabij, stelt ze.

Aan de hand van brieven, dagboeken, foto’s en gesprekken haalt Jutta Chorus vijf bijzondere vrouwen uit de schaduw. Vrouwen die, net als zijzelf, pioniers waren op allerlei terreinen: de letteren, de journalistiek, de film. Hoe komt het dan dat hun namen in de geschiedenis nauwelijks voorkomen?

Ze leefden naast Aletta Jacobs, Marga Klompé en de Dolle Mina’s. Maar in het dagelijks leven van Alma en haar dochters bleven mannen het middelpunt van het universum. ‘De vrouwelijke lijn wordt in elke generatie overwoekerd door steeds nieuwe mannennamen, je raakt haar zo makkelijk kwijt.’

Vijf sprankelende en wanhopige levens in één meeslepende familiegeschiedenis.

Bewijs van bewaring van Iduna Paalman is een zoektocht naar wat verzwegen werd en wat zich bewust verborgen hield. Paalman zoekt in archieven, getuigenissen en vrouwelijke ervaringen en probeert in poëzie het ongeziene adem te geven. Wat beweegt er tussen speeltafel, schaamte en schavot?

"In haar tweede dichtbundel maakt Paalman ruimte voor ongeziene vrouwen in de geschiedenis. Haar gedichten maken duidelijk hoe het is om niet één-nul, maar tweeduizend jaar patriarchaat achter te staan." (Maria Barnas in NRC)